Historia parafii
bielany.katolik.bielsko.pl


Z zapisu kronikarskiego stosunków pańszczyźnianych dowiadujemy się, że z końcem XVIII wieku w Bielanach i Zasolu Bielańskim mieszkało: kmieci 14/0, zagrodników 6/3, chałupników 10/26, komorników 5/3. Razem 35/32 - ogółem 67 rodzin. Zaludnienie Bielan wynosiło 335 osób, a zatem nastąpił wzrost o 225 osób w stosunku do 1508 roku (wówczas były tu 22 gospodarstwa - Jan Stanek, Z Dziejów Ziemi Oświęcimskiej, str. 111-112).

Parafia w Bielanach (pw. św. Macieja Ap. została założona w 1493 roku. Wcześniej była tu kaplica, stanowiąca filię parafii w Kętach.

"Czas tej kaplicy" był też "czasem dążenia" do utworzenia tu parafii i budowy kościoła. W aktach powizytacyjnych diecezji krakowskiej w roku 1598 zanotowano istnienie drewnianego kościoła i szkoły parafialnej, a proboszczem jest ks. Grzegorz ze Spytkowic. Pierwszy znany z imienia proboszcz - Jerzyk - występuje w 1581roku. W Dziejopisie Żywieckim A. Komonieckiego - pod rokiem 1744 (str. 448) - napotykamy na bardzo ciekawy i nie wyjaśniony jeszcze do końca zapis: Tegoż roku we wsi Nidek nazwanej za Bulowicami, dworek z poddanemi kielką na Ojców Jezuitów kupiono, zamyślając według intencyjej i fundacyjej Jego Mości Pana Józefa Nielepca, pana dziedzicznego na Bestwini etc. na to summy pewnej testament legowanej do kaplice bielańskiej, ażeby Ojcowie Jezuici przy niej mieszkając, nauki katolickie i nabożeństwa odprawiali.
Drugi z kolei kościół w Bielanach wzniesiono w 1668 r. z fundacji ks. proboszcza W. Stanisławieckiego i Jego matki Reginy. Był to kościół drewniany, posiadał wieżę, wewnątrz chór z organami i ołtarz główny poświęcony św. Maciejowi, św. Barbarze i św. Katarzynie, oraz ołtarz boczny z obrazami św. Mikołaja i św. Tekli. W roku 1644 parafia należała do dekanatu oświęcimskiego. W roku 1752 Anna Russocka z Graboszyc ufundowała kaplicę dobudowaną do kościoła. Tam został umieszczony cudowny obraz Pana Jezusa Cierpiącego, namalowany na płótnie o wymiarach 180 x 120 cm, pędzla nieznanego artysty. Pojawienie się obrazu datowane jest na początek XVII wieku w niewyjaśnionych, osnutych legendą okolicznościach.

W roku 1794 starościanka zatorska Zofia Dunin z Małachowskich przeznaczyła 18 tys. florenów polskich i znaczne ilości biżuterii na budowę nowego kościoła w Bielanach. Największy trud w dzieło ponad 30-letniej budowy murowanego kościoła włożył ks. Antoni Gralewski, długoletni proboszcz parafii (1805-1853) i fundator marmurowego ołtarza Matki Bożej Pocieszenia. Dnia 16 maja 1833 r. ks. bp tarnowski Pisztek poświęcił nową świątynię, która swym kształtem przetrwała do czasów współczesnych. Jest to kościół jednonawowy, z prezbiterium zakończonym półkoliście, do którego przylega zakrystia. W kościele jest także chór z organami wsparty na dwóch filarach. Kościół posiada kwadratową wieżę z dzwonamii zegarem. Na dachu nawy jest wieżyczka z sygnaturką. Świątynia ma bogaty wystrój, a w szczególności: ołtarz główny drewniany w stylu barokowym, z licznymi zdobieniami i złoceniami, z cudownym obrazem Pana Jezusa Ubiczowanego (XVII w.) przysłanianym ruchomym obrazem Matki Bożej Bolesnej (początek XVIII w.), takież ołtarze boczne i trzeci ołtarz marmurowy (1838 r.), oraz również barokowa ambona i figury św. Piotra i Pawła na chórze; dzwon z 1513 r. pochodzący z klasztoru Ojców Dominikanów w Oświęcimiu; bogate kolorystycznie liczne freski i 14 dużych obrazów Drogi Krzyżowej (malowane przez Piotra Bohuna w II poł. XIX w.).
Długi był jeszcze czas budowania! Pełnię serca w dzieło budowy i uposażenia składali zacni księża na probostwie bielańskim. Staraniem ks. Andrzeja Pleszowskiego (1853-1876) wieża kościelna w roku 1869 zostaje zwieńczona krzyżem. Urządził też trzeci z kolei, czynny do czasów obecnych cmentarz parafialny. Dawne były: wokół kościoła oraz w okolicach mostu na Sole. Przy kościele działały liczne bractwa i stowarzyszenia religijne. W roku 1844 działa Bractwo Wstrzemięźliwości, a w 1902 roku powstało Bractwo Żywego Różańca.
Za ks. Jana Wirmańskiego (1876-1880) kościół zostaje wybielony, otoczony murowanym parkanem, zakrystia do końca przeprowadzona i nowa mensa sprawiona.
W latach 1846-1850 parafia jest dotknięta straszną klęską. W wyniku szerzącej się w Galicji wielkiej nędzy i głodu, nastąpił pomór. W samych Łękach na cholerę i tyfus głodowy zmarło 40% mieszkańców wsi. Zmarłych (około 300) grzebano na tzw. cmentarzu cholerycznym w Łękach. Miejsce to upamiętniono kapliczką Bożej Męki (Kazimierz Dziubek, Biuletyn kulturalny, TMK z 1991r.). Wieża kościelna na wieczne czasy została też zwieńczona Krzyżem Papieskim.
Ks. Ignacy Waszkiewicz (1880-1906) przekazuje nam bogaty zapis kronikarski: Jestem proboszczem w Bielanach, gdzie Cudowny Pan Jezus Bielański prawdziwą cześć odbiera od szerokiej na kilka mil okolicy. Tu schodzi się lud od Szlaska austriackiego, pruskiego i ludy galicyjskie od Zatora, Wadowic, Suchy, Makowa i Żywca, a nawet z Moraw. Zaglądają tu pobożni pątnicy szukając ulgi w swoich cierpieniach u Cudownego Pana Jezusa. Dalej - opis cudownego uzdrowienia całej rodziny kowala w czasie epidemii ospy w 1894 r. (Posłaniec Serca Jezusowego, styczeń 1894).
19 maja 1894 roku ks. bp Adam Sapiecha zapisał też w kronice parafialnej: wielu ludzi wyprosiło sobie łaski i doświadczyło cudu u Jego stóp.
W 1884 roku kolatorka Gabriela Wrotnowska sprawiła wielki kamień na altare stabile Wielkiego Ołtarza. Konsekracji ołtarza dokonał 3 sierpnia 1884 roku ks. bp krakowski Albin Dunajewski.
Ks. Ignacy Waszkiewicz, oddany kapłan, gorliwy w sprawowaniu posługi duszpasterskiej, bardzo kochany w parafiach sąsiednich jako uczynny, spieszący z pomocą doraźną był słabego zdrowia i nie czując się szczęśliwy w pożyciu z parafianami zmarł nagle 16 maja 1906 roku w Kętach.
Z dniem 5 września 1906 roku na probostwo instytuowany zostaje ks. Paweł Talaga (1906-1921). Dzięki znaczącej pomocy parafian pracujących na emigracji dokonał wielu ulepszeń kościoła, gdyż lud tutejszy jest bardzo biedny i wielu wychodzi na roboty do Ameryki i do Prus. Parafianie na emigracji w Chicago - wierni pamięci o swoim kościele - w roku 1907 ufundowali dwa dzwony i sygnaturkę. Poświęcenia dokonał ks. proboszcz Paweł Talaga w Święto Trzech Króli, 6 stycznia 1908 roku.
Strasznym nieszczęściem dla parafii jest rzeka Soła, która płynie przez środek wsi Bielany i Łęki. Wylewa kilka razy w roku niszczy i zabiera grunta nad brzegami. W roku 1903 zabrała stary cmentarz w połowie. Trumny pływały z wodą, kości powódź rozniosła po kamieńcach daleko w dół rzeki. 22 lipca 1908 roku powódź zerwała część cmentarza zabezpieczoną mocną tamą i wszystkie ławy na sześciu korytach (odnogach) Soły. Lud przez te wylewy zupełnie zubożał, a i duchowa klęska nastała, gdyż za Sołą jest ok. 100 domów należących do parafii (Bielany Zasole i Łęki Zasole) i trudno tym ludziom dostać się do kościoła bo ani mostu, ani czasem ławy. Utrudniona jest też komunikacja z gruntami ornymi. W przeszłości kościół bielański prowadził spore gospodarstwo rolne, miał też procent z dworów łęckiego i bielańskiego. Władze przyznają tylko przewóz linowy, ludzie domagają się mostu. Starania o most zbywano i przewlekano. Staraniem proboszcza i naczelnika gminy Antoniego Dusika przystąpiono do budowy na Sole mostu. Władze widząc zgodę ludzi przyszły z pokaźną subwencją i most stanął w 1913 roku. Wielkim dobrodziejstwem była regulacja rzeki Macochy, która przy powodziach robiła duże spustoszenia, woda dochodziła do samego kościoła, domy przy kościele były w połowie zalane, jeżdżono łódkami. Natomiast regulację Soły pod Bielanami rozpoczęto w 1911 roku.
Rok 1914. Wojna zabrała prawie wszystkich mieszkańców do 52 roku życia. Zostały kobiety, dzieci i starcy. Wielu zginęło, wielu wróciło inwalidami. W 1916 roku Legiony Polskie stały kwaterą we dworze i Łękach. Prowadzili tam warsztaty krawieckie, mieli składy materiałów na mundury, które dostarczali na pole walki w Królestwie.
Rok 1909 był wielkim błogosławieństwem dla Bielan, gdyż wybudowano tu szkołę 2-klasową. Przy uroczystym poświęceniu brała udział wielka ilość ludzi. Procesja ludu i dziatwy szkolnej wyruszyła przy odgłosach strzałów moździerzowych i muzyki do nowej szkoły. W 1910 roku położono w kościele nową posadzkę "szteingutową", a starą ułożono jak chodnik wokół kościoła. Dokonano likwidacji cmentarza przykościelnego przez wyrównanie mogiłek nagrobnych. W grudniu 1916 roku zarekwirowane zostały dzwony kościelne. Z wieży dzwon "Piotr" - dar parafian z Ameryki - i drugi dzwon z kapliczki w Łękach. Oba ważyły 158,5 kg. Ks. proboszcz Paweł Talaga odszedł do Pana 29 października 1921 roku. Zgodnie z życzeniem pochowany został na cmentarzu w Zembrzycach.
Na bielańskim cmentarzu wśród swoich zmarłych parafian spoczywają prochy zmarłych tu proboszczów: ks. Andrzeja Pleszowskiego, założyciela cmentarza, ks. Ignacego Waszkiewicza, ks. Ludwika Olecha, oraz rodaka ks. Stanisława Grunwalda.
Od roku 1921 krótki okres czasu administrację w parafii sprawował ks. Franciszek Kapusta, a od 22 lutego 1922 roku przez 12 lat proboszczem parafii był ks. Antoni Góralik. Jego wielką zasługą jest wykonane w latach 30-tych malowanie kościoła. Parafianie świadczyli ofiarnie na koszty artystycznych robót olejnych, bogatych fresków, złoceń oraz odnowienie ołtarzy. Świadczyli też pomoc materialną i w robotach pomocniczych. W okresie paromiesięcznego wykonawstwa robót nie było utrudnień dla kościoła.
Od 1934 do 1971 roku na probostwie był ks. Ludwik Olech. Dokonano wiele robót gospodarczych, odnowienie obrazów, remont organów. 12 maja 1942 roku Niemcy dokonali zaboru dwóch dzwonów: średniego 210 kg i mniejszego 100 kg. Największy dzwon udało się "uratować". Zabrano też różne kościelne chorągwie i sztandary. W powojennej rzeczywistości wspólnota nasza dzieliła los innych parafii. W okresie zniewolenia i borykania się z wieloma trudnościami proboszczem był ks. Mieczysław Wardyński (1971-1985). Wtedy wykonano remont dachu na wieży kościelnej, remont dachu kościoła wraz z malowaniem, rozbudowa plebanii i konserwacja zabytkowych obrazów.
Były też ponure wydarzenia w dziejach obrazu Cudownego Pana Jezusa w Bielanach. W grudniową noc 1960 roku zbrodnicza ręka zrabowała srebrną koronę, trzcinę i kawałki powrozu. Drugiej profanacji dokonano mroźnej nocy 21/22 stycznia 1987 roku. Dokonane czyny zburzyły pobożneuczucia parafian. W ofiarnej fundacji wiernych ograbiony obraz został odrestaurowany i poświęcony w roku 1963 przez ks. bpa Juliana Groblickiego.
Dodać należy, że do parafii w różnym czasie należały wsie: Bielany, Łęki z przysiółkiem Łęki Zasole od połowy XVI wieku (przedtem do parafii w Oświęcimiu - Jan Długosz w liber beneficiorum), Malec - XVI wiek, Kańczuga od lat międzywojennych samodzielna wieś.
W roku 1971 parafia weszła w skład dekanatu kęckiego, a od 1983 roku przynależy do dekanatu Jawiszowice. Obecnie parafia obejmuje wsie: Bielany, Kańczuga i Łęki w gminie Kęty, Bielany Zasole w gminie Wilamowice i Łęki Zasole w gminie Brzeszcze.
W roku 1973 ks. kardynał Karol Wojtyła dokonuje wizytacji duszpasterskiej parafii w asyście ks. bpa Jana Pietraszko, a w Roku Świętym 1974 nadaje Bielańskiemu Sanktuarium przywilej uzyskiwania Odpustu Jubileuszowego. 7 marca 1985 roku ks. kardynał Franciszek Macharski mianuje ks. Stanisława Czernika Proboszczem parafii. Już od września rusza budowa zaplecza administracyjnego i katechetycznego, a owoce oglądaliśmy w niedługim czasie. Dnia 26 listopada 1987 ks. kardynał Franciszek Macharski poświęcił nowy Dom Katechetyczny pod wezwaniem św. Jacka, a w maju 1989 roku nastąpiło poświęcenie Ośrodka Oazowego. W budynku znalazły się: aula, biblioteka z czytelnią, salki wspólnot duszpasterskich oraz pomieszczenia sypialne i gospodarcze. Służy on nie tylko parafii, lecz także młodzieży i rodzinom niemal całej Metropolii Krakowskiej (ORAR, rekoleklekcje letnie i zimowe). Później rozpoczął się remont kościoła. Wymieniono instalację elektryczną, wykonano centralne ogrzewanie, położono nowy dach z blachy miedzianej, nowe krzyże na wieży i nawie kościoła, otynkowano ściany z zewnątrz, a górnicy wyremontowali i urządzili kaplicę św. Barbary (poświęcona została 4 grudnia 1989 roku). W międzyczasie rozpoczęto budowę kaplicy w Zasolu.
W roku 1992 na mocy papieskie bulli Totus Tuus Poloniae Populus, powołano w Polce nowe diecezje i nasza parafia weszła w skład diecezji Bielsko - Żywieckiej. W tym samym roku wzniesiono okazały ołtarz polowy przy kościele, a w 1993 roku zakończono budowę nowego ogrodzenia kościoła i wybudowano stacje Drogi Krzyżowej z imponującą Golgotą. Bogaty był w parafii program jubileuszu 500 lecia parafii, poprzedzony 6 letnim okresem przygotowania, rozpoczęty Mszą Św. pod przewodnictwem ks. bp Tadeusza Rakoczego w Uroczystość Zesłania Ducha Św. 30 maja 1993 roku. Uroczystości zakończono dnia 14 września 1993 w Święto Podwyższenia Krzyża Św.

Sanktuarium w BielanachW 1999 roku przed Wielkim Jubileuszem roku 2000 nasze Sanktuarium otrzymało ponownie przywilej uzyskiwania odpustów jubileuszowych obecnie w Diecezji Bielsko- Żywieckiej.
12 marca 2000 roku ks. Bp Ordynariusz Tadeusz Rakoczy, potwierdził swoim dekretem charakter Sanktuarium jako diecezjalnego.

Tak w zarysie przedstawia się 500 letnia historia parafii w Bielanach wpleciona w 1000 letnie dzieje Ojczyzny i polskiego Kościoła, któremu nasza wspólnota dała 5 kapłanów: F. Smolarka, St. Grunwalda, E. Jęczalika, St. Bienie i ks. A. Żmudkę /1999/ oraz zakonnicę s. Miriam CR (Stanisławę Grunwald).

Od II połowy XV wieku datują się wydarzenia historyczne zamykające (jakoby) wiekowe pragnienie rewindykacji Ziemi Oświęcimskiej, która wcześniej - jako rozległa wówczas kasztelania - oderwana została od ziemi krakowskiej i przyłączona do ziem śląskich. W roku 1457 Księstwo Oświęcimskie zostało wykupione z rąk Jana VI - ostatniego księcia oświęcimskiego - przez króla Kazimierza Jagiellończyka, lecz długa była jeszcze i trudna droga do pełnej inkorporacji z Koroną Polską, bo dopiero na sejmie 25 lutego 1564 r. król Zygmunt August wydaje przywilej inkorporacyjny uznając ziemie Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego (ostatnio wykupione w 1494 r.) za część składową Korony Polskiej. Układ w sprawie odstąpienia Księstwa Oświęcimskiego Polsce zawarty 20.02. 1457 r. wylicza:

  • miejscowości będące przedtem własnością książęcą, tj. miasta Oświęcim i Kęty oraz osiem następujących wsi: Babice, Dwory, Monowice, Brzeszcze, Osiek, Łęki, Bielany i Lipnik. Te 10 miejscowości przeszły na własność króla polskiego.
  • 40 wsi będących prywatną własnością szlachty (Józef Latosiński, Monografia miasteczka Wilamowice, str. 23).

I tak oto przedstawia się w dużym streszczeniu historyczna droga, która doprowadza nas w roku 1457 do królewskiej wsi Bielany.



Parafia św. Macieja Apostoła
Bielany ul. Solna 2
32-651 Nowa Wieś
tel. +48 33 848 65 98

Konto bankowe:
Bank PKO SA oddz. Kęty
61 1240 4852 1111 0000 4701 4956
Jak do nas dojechać